Vitaliteit is meer dan niet ziek zijn en goed kunnen presteren onder druk.
Vitaliteitsbeleid
Vitaliteit is meer dan niet ziek zijn en goed kunnen presteren onder druk. Het woord ‘vitaliteit’ is afgeleid van het Latijnse woord ‘vita’, wat leven betekent. Vitaliteit betekent levenskracht. Het gaat om de kracht en energie waarmee mensen in het leven staan.
Vitaliteit in de praktijk
In de praktijk wordt vitaliteit vaak beschreven aan de hand van vier dimensies:
- Fysieke vitaliteit – lichaam: je hoeveelheid energie, kracht, beweging, voeding, balans tussen inspanning en ontspanning
- Mentale vitaliteit – hoofd: persoonlijke groei en ontwikkeling, concentratievermogen, zelfvertrouwen, veerkracht
- Sociale vitaliteit – hart: inzicht in eigen behoeften en gevoelens en van anderen, conflicthantering, samenwerking
- Spirituele vitaliteit – ziel: betekenisvolle bijdrage leveren, zingeving, motivatie
Het is niet voor niets dat vitaliteit op de werkvloer steeds meer aandacht krijgt, vaak in de vorm van zogenoemde vitaliteitsprogramma’s. Langdurig verzuim komt minder voor bij medewerkers die zich mentaal fit voelen.
Bovendien draagt een hoge vitaliteit bij aan bevlogenheid van medewerkers, wat een positief effect laat zien op onder andere gezondheid, motivatie, klanttevredenheid, winst, productiviteit, verloop en veiligheid binnen organisaties. Een goed vitaliteitsbeleid zorgt dus voor meer welzijn, beter functioneren en groter organisatiesucces.
Vitaliteitsbeleid
Bij het opstellen van vitaliteitsbeleid is het belangrijk om naar de vier dimensies van vitaliteit te kijken. Vaak zien we dat een vitaliteitsbeleid beperkt blijft tot thema’s als beweging, voeding en ontspanning. Je ziet dat dan enkel gewerkt wordt aan fysieke vitaliteit en onvoldoende aan de andere dimensies.
Een noodzakelijk onderdeel van een vitaliteitsbeleid blijft de begeleiding van verzuimende medewerkers. Bij het herstellen van vitaliteit valt vaak veel winst te behalen. Een meer preventieve focus is vaak gericht op duurzame inzetbaarheid. Denk aan het kunnen volgen van vakgerelateerde scholing, meedoen aan een stoppen met roken programma of begeleiding bij conflicthantering.
De uitdaging voor werkgevers is om tevens aandacht te besteden aan het versterken van mentale fitheid, dus te werken aan amplitie. In plaats van enkel de fitheid te herstellen of behouden.
Integrale aanpak
Hoewel er bij het herstellen van vitaliteit veel winst te behalen valt per individu, is er voor een organisatie het meeste winst te behalen door mentale fitheid van alle medewerkers te vergroten. Als de meeste tijd, geld en aandacht gaat naar de kleinste groep medewerkers, zij die geen tot weinig vitaliteit ervaren, dan is er sprake van een instabiele verhouding. Interventies gericht op deze groep zijn immers niet relevant voor mensen in de risicogroep, laat staan voor mensen die zich goed en gezond voelen.
Je kunt een stabiele verhouding creëren in je organisatie door het vitaliteitsbeleid in te steken voor het grotere geheel, dus voor alle medewerkers. De mentale fitheid van iedereen versterken, of zij nou tot een probleem- of risicogroep behoren of niet, gaat voor ieder individu positieve resultaten opleveren. Uiteraard zal dit voor medewerkers in een probleem- of risicogroep wellicht niet altijd voldoende opleveren.
Vandaar dat interventies voor deze groepen noodzakelijk blijven voor goed vitaliteitsbeleid. Voor een integrale aanpak is het echter belangrijk om vitaliteitsbeleid en bijbehorende vitaliteitsprogramma’s te ontwikkelen voor de grote groep, dus een amplitieve denk- en werkwijze te hanteren. Door de positieve resultaten per individu zal je zien dat preventieve en curatieve interventies steeds minder nodig zijn. Bijgaand figuur brengt deze verschuiving van een instabiele naar een stabiele verhouding visueel in beeld.
Vitaliteitsprogramma’s
De meeste werkgevers zijn zich ervan bewust dat vitale, mentaal fitte medewerkers beter presteren, wat meer organisatiesucces oplevert. Toch ontbreekt het vaak nog aan een strategie om hier als organisatie bewust in te investeren. Het vitaliteitsbeleid vormt deze strategie, wat zich praktisch kan vertalen in een vitaliteitsprogramma. Het vitaliteitsbeleid is vaak afgestemd op de missie, visie, strategie en doelstellingen van de organisatie.
Een vitaliteitsprogramma zou vertaald moeten worden naar de behoeften, interesses en wensen van de medewerkers. We schrijven ‘zou moeten’, omdat deze belangrijke stap helaas nog te vaak overgeslagen wordt. Met een minimale impact van een vitaliteitsprogramma als gevolg. Zonde!
Vitaliteit en de betekenis, waarde en factoren hierin kunnen per individu sterk verschillen. Hebben medewerkers het idee dat ze enkel met hun vitaliteit aan de slag kunnen als dat bijdraagt aan organisatie uitkomsten, dan is het niet inspirerend om hier je verantwoordelijkheid in te pakken. En zonder eigen regie van het individu is het vrijwel onmogelijk om iemand anders vitaliteit te bevorderen.
Betrek eigen medewerkers
De organisatie uitkomsten zijn logischerwijs de input voor vitaliteitsbeleid. Een vitaliteitsprogramma zou echter positieve medewerker uitkomsten tot doel moeten hebben. Met daarbij de overtuiging dat meer welzijn, leid tot beter functioneren, leid tot groter organisatiesucces.
Het is cruciaal om medewerkers van begin af aan te betrekken bij het ontwikkelen van vitaliteitsprogramma’s. Hierdoor creëer je van begin af aan voldoende draagvlak en eigen regie. Het wordt immers iets voor medewerkers om zelf fitter van te worden, niet een opgelegd programma ten behoeve van organisatie uitkomsten. Kijk samen met medewerkers naar de huidige situatie en droom samen over de gewenste situatie.
Neem hierin de vier dimensies van vitaliteit mee. Betrek medewerkers vervolgens bij het ontwerpen van een vitaliteitsprogramma. Zorg ook voor een duidelijke medewerker-verantwoordelijkheid bij het tussentijds aanpassen en bijsturen van het programma. Zo houden zij eigen regie om het programma steeds meer te laten aansluiten bij (nieuwe) behoeften.
En doe tot slot zelf als directeur, directielid, manager of leidinggevende zelf mee met het vitaliteitsprogramma! Goed voorbeeld doet immers goed volgen. Bovendien laat je hierdoor zien dat het programma écht bedoelt is om de vitaliteit en het welzijn van het individu te vergroten.